Açık/Kapalı Kaynak Kodlu Yazılımlar, Özgür Yazılım ve bunların etik, güvenlik, maliyet açısından değerlendirmeleri

 Özgür yazılım (ing: free software), kullanıcıya çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlüğünü veren yazılım çeşididir. Özgür yazılımın sıfatı olan "özgür (free)" ile kastedilen yazılımın bedava olduğu değil, yazılımın kullanım haklarının kullanıcıya açık olmasıdır. Free kelimesinin anlamlarından biri de bedava olduğu için, zaman zaman Fransızca ve İspanyolcadan ödünç alınan özgür manasına gelen "libre" kelimesi de yazılımın bedava değil özgür olduğunu kast etmek için kullanılır. Linux, özgür bir işletim sistemidir.

 

Özgür Yazılım Vakfı, özgür yazılım hareketini ve GNU projesini desteklemek üzere 1985 yılında Richard Stallman tarafından kurulan, 4 temel yazılım özgürlüğünü savunan ve bu özgürlüklerin copyleft* lisanslarla korunmasını tercih eden sivil toplum örgütü. Bir programın özgür yazılıma sahip olması için 4 temel özgürlük hakkını kullanıcıya sunması gerekir:

0 numaralı özgürlük: Herhangi bir amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü

1 numaralı özgürlük: Her ne istenirse onu yaptırmak için programın nasıl çalıştığını öğrenme ve onu değiştirme özgürlüğü. Yazılım kaynak koduna erişim bunun için ön koşuldur.

2 numaralı özgürlük: Başkalarına yardım etmek için kopyaları dağıtma özgürlüğü.

3 numaralı özgürlük: Toplumun yarar sağlayabileceği şekilde programı geliştirme ve geliştirilen sürümü yayınlama özgürlüğü. Kaynak koduna erişmek bunun için ön koşuldur.

Açık Kaynak Kodlu Yazılım

Açık kaynak kodlu yazılım, kaynak kodu, telif hakkı sahibinin kullanıcılara yazılımı kullanma, çalışma, değiştirme veya herhangi bir amaçla herhangi bir kişiye dağıtma hakkı tanıyan bir lisans altında yayınlanmış olan bir çeşit bilgisayar yazılımıdır. Kaynak kod, çoğu bilgisayar kullanıcısının görmediği bir yazılım parçasıdır, programcıların bir yazılım parçasının çalışmasını değiştirmek amacıyla kullandıkları koddur.

Özgür Yazılım Vakfı bünyesindeki GNU Tasarısı sayfasında belirtildiği üzere, açık kaynak kodlu yazılım ve özgür yazılım birbirine karıştırılmaktadır. Vakfın kurucusu Richard Stallman açık kaynak kodlu yazılım ve özgür yazılımın neredeyse aynı program aralığını ifade ettiğini fakat bu konuda açık kaynak kodlu yazılımın özgür yazılım felsefesiyle uyuşmadığını savunur. Özgür yazılımın, kullanıcı için özgürlük sağlayan, adalet odaklı bir hareket olduğunu; açık kaynak kodlu yazılımın ise temelde pratik avantajları önemseyen ve felsefi ilkeler doğrultusunda hareket etmeyen bir yazılım çeşidi olduğunu söyler.

Kapalı Kaynak Kodlu Yazılım

Kapalı kaynak, kaynak kodu açıklanmamış bilgisayar programları için kullanılan bir tanımlamadır. Kaynak kodu çoğu zaman programın içerisine gizlenmiş durumdadır. Programcılar bu kodu paylaşmak istemezlerse bu tür programlara kapalı kaynak kodlu denir. Kapalı kaynak kodlu yazılımların lisanları çoğu zaman paylaşma, değiştirme ve tersine mühendislik gibi işlemlere izin vermez.

Copyleft*: İnsanlara diledikleri gibi değiştirip dağıtabilme hakkını, bu hakkın aynı şekilde değiştirilip dağıtılan kopyada da korunması şartıyla sağlayan telif hakkı türüne denir.

Bir yazılımın açık kaynak kodlu olması kulağa bir güvenlik açığıymış gibi gelse de, çoğunlukla tam tersine güvenlik açısından büyük avantaj oluşturur.

Güvenlik: Açık kaynak kodlu yazılımlar geniş kitleler tarafından kullanılır ve çoğunlukla da geniş bir yazılımcı kitlesi tarafından kolektif bir şekilde geliştirilir. Her yazılımda güvenlik açıkları ortaya çıkabilir, geniş kitlelerce kullanılan ve geliştirilen açık kaynak kodlu yazılımlarda ise güvenlik açıkları daha hızlı bir şekilde yakalanabilir ve bulunan açık çok hızlı biçimde kapatılabilir. On beş-yirmi kişilik bir ekip tarafından geliştirilen ve kaynak kodları kapalı olan bir yazılım ile yüzlerce yazılımcının destek verdiği, kodlarını incelediği açık kaynak kodlu bir yazılım arasında bir güvenlik açığının "gözden kaçma" ihtimali açısından büyükçe bir fark olacaktır.

Etik: Özgür yazılım hareketi, bilgisayar kullanıcıları için özgürlük için kampanyalar; özgürlük ve adalet için bir harekettir. Etik yazılım için bir aktivizm olarak da nitelendirilebilir. Bu nedenle özgür yazılımları kullanmak ve hatta eğer mümkünse geliştirilmesine katkıda bulunmak, bu özgürlük hareketini ve etik yazılım desteklemek için çok önemlidir.

Maliyet: Özgür yazılım, ücretsiz dağıtılacağı gibi ücretli de dağıtılabilir. Bu nedenle ticari yazılım olarak da satılabilir. Özgür yazılımın kopyalarına ücret ödeyerek sahip olabileceğiniz gibi ücretsiz bir şekilde de ulaşabilirsiniz. Kopyalara hangi yolla eriştiğinizden bağımsız olarak, her zaman kopyalama, değiştirme hatta kopyalarınızı satma hakkına sahipsinizdir. (2 numaralı özgürlük) Windows gibi kapalı kaynak kodlu yazılımlar için her seferinde para ödemek gerekirken, açık kaynak kodlu yazılımlar için (Linux, Pardus vs.) bir defa ödeme yapmak kaynak kodlara erişmek için yeterlidir. Daha ekonomik olduğu söylenebilir.