Özgür Yazılım, Açık ve Kapalı Kaynak Kodlu Yazılım Kavramları

Özgür yazılım (ing: free software), kullanıcıya çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlüğünü veren yazılım çeşididir. Özgür yazılımın sıfatı olan "özgür (free)" ile kastedilen yazılımın bedava olduğu değil, yazılımın kullanım haklarının kullanıcıya açık olmasıdır. Free kelimesinin anlamlarından biri de bedava olduğu için zaman zaman Fransızca ve İspanyolcadan ödünç alınan özgür manasına gelen "libre" kelimesi de yazılımın bedava değil özgür olduğunu kast etmek için kullanılıyor. Linux, özgür bir işletim sistemidir.

Özgür Yazılım Vakfı, özgür yazılım hareketini ve GNU projesini desteklemek üzere 1985 yılında Richard Stallman tarafından kurulan, 4 temel yazılım özgürlüğünü savunan ve bu özgürlüklerin copyleft* lisanslarla korunmasını tercih eden sivil toplum örgütü. Bir programın özgür yazılıma sahip olması için 4 temel özgürlük hakkını kullanıcıya sunması gerekir:

0 numaralı özgürlük: Herhangi bir amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü

1 numaralı özgürlük: Her ne istenirse onu yaptırmak için programın nasıl çalıştığını öğrenme ve onu değiştirme özgürlüğü. Yazılım kaynak koduna erişim bunun için ön koşuldur. 

2 numaralı özgürlük: Başkalarına yardım etmek için kopyaları dağıtma özgürlüğü.

3 numaralı özgürlük: Toplumun yarar sağlayabileceği şekilde programı geliştirme ve geliştirilen sürümü yayınlama özgürlüğü. Kaynak koduna erişmek bunun için ön koşuldur.

Özgür yazılım, ücretsiz dağıtılacağı gibi ücretli de dağıtılabilir. Bu nedenle ticari yazılım olarak da satılabilir. Özgür yazılımın kopyalarına ücret ödeyerek sahip olabileceğiniz gibi ücretsiz bir şekilde de ulaşabilirsiniz. Kopyalara hangi yolla eriştiğinizden bağımsız olarak, her zaman kopyalama, değiştirme hatta kopyalarınızı satma hakkına sahipsinizdir. 

Açık Kaynak Kodlu Yazılım

Açık kaynak kodlu yazılım, kaynak kodu, telif hakkı sahibinin kullanıcılara yazılımı kullanma, çalışma, değiştirme veya herhangi bir amaçla herhangi bir kişiye dağıtma hakkı tanıyan bir lisans altında yayınlanmış olan bir çeşit bilgisayar yazılımıdır. Kaynak kod, çoğu bilgisayar kullanıcısının görmediği bir yazılım parçasıdır, programcıların bir yazılım parçasının çalışmasını değiştirmek amacıyla kullandıkları koddur. 

Özgür Yazılım Vakfı bünyesindeki GNU Tasarısı sayfasında belirtildiği üzere, açık kaynak kodlu yazılım ve özgür yazılım birbirine karıştırılmaktadır. Vakfın kurucusu Richard Stallman açık kaynak kodlu yazılım ve özgür yazılımın neredeyse aynı program aralığını ifade ettiğini fakat bu konuda açık kaynak kodlu yazılımın özgür yazılım felsefesiyle uyuşmadığını savunur. Özgür yazılımın, kullanıcı için özgürlük sağlayan, adalet odaklı bir hareket olduğunu; açık kaynak kodlu yazılımın ise temelde pratik avantajları önemseyen ve felsefi ilkeler doğrultusunda hareket etmeyen bir yazılım çeşidi olduğunu söyler.

Kapalı Kaynak Kodlu Yazılım

Kapalı kaynak, kaynak kodu açıklanmamış bilgisayar programları için kullanılan bir tanımlamadır. Kaynak kodu çoğu zaman programın içerisine gizlenmiş durumdadır. Programcılar bu kodu paylaşmak istemezlerse bu tür programlara kapalı kaynak kodlu denir. Kapalı kaynak kodlu yazılımların lisanları çoğu zaman paylaşma, değiştirme ve tersine mühendislik gibi işlemlere izin vermez.

Copyleft*: İnsanlara diledikleri gibi değiştirip dağıtabilme hakkını, bu hakkın aynı şekilde değiştirilip dağıtılan kopyada da korunması şartıyla sağlayan telif hakkı türüne denir.


Kaynakça: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96zg%C3%BCr_yaz%C4%B1l%C4%B1m

https://www.gnu.org/philosophy/free-sw.tr.html

https://tr.wikipedia.org/wiki/Free_Software_Foundation

https://tr.wikipedia.org/wiki/Copyleft

https://en.wikipedia.org/wiki/Open-source_software

https://www.gnu.org/philosophy/open-source-misses-the-point.tr.html

https://tr.wikipedia-on-ipfs.org/wiki/Kapal%C4%B1_kaynak.html



Comments

Popular posts from this blog

Kişisel Bilgisayarlar ve Girdi, İşlem, Çıktı Üniteleri

Açık/Kapalı Kaynak Kodlu Yazılımlar, Özgür Yazılım ve bunların etik, güvenlik, maliyet açısından değerlendirmeleri